Voedselbos De Heische Hoeve: ‘We willen zoveel mogelijk zelf doen’

september 28, 2020

Voedselbos De Heische Hoeve: ‘We willen zoveel mogelijk zelf doen’

In de Brabantse driehoek Oss, Den Bosch en Veghel ligt De Heische Hoeve. Ooit begonnen als varkenshouderij, nu uitgegroeid tot een conferentieoord en trouwlocatie in plattelandsstijl. Het is daarnaast een van de deelnemers aan het Koepelplan Voedselbossen.

Door Koepelplan Voedselbossen Noord-Brabant Het Koepelplan voedselbossen is een maatschappelijk initiatief van Stichting Agroforestry Zuid Nederland, de Brabantse Milieufederatie en verschillende Brabantse organisaties en overheden. Het driejarig programma wordt financieel mogelijk gemaakt door het Deltaplan Hoge Zandgronden, de Provincie Noord-Brabant, Stuurgroep Landbouw Innovatie Noord-Brabant, Waterschap De Dommel, Waterschap Aa en Maas, Waterschap Brabantse Delta en Stichting Voedselbosbouw Nederland.

De Heische Hoeve lijkt in niets op de traditionele conferentieoorden met hoogbouw, uitgestrekte parkeerplaatsen en grote zalen zonder sfeer. Het is een idyllisch plek aan de rand van natuurgebied De Maashorst met respect voor de historie van het boerenleven. De Heische Hoeve heeft sinds kort met hulp van het Koepelplan Voedselbossen een eigen voedselbos aangelegd van 0,5 hectare.

Ellen Elens is verantwoordelijk voor het voedselbos en heeft zich de afgelopen jaren ontpopt tot boer. Waar ze in het verleden werkte op de HR-afdeling van een grote multinational, houdt ze zich nu bezig met het maken van allerhande streekproducten. Lokaal en duurzaam, daar draait het om bij De Heische Hoeve.

Van varkensboerderij tot vergaderboerderij

Tot zo’n 20 jaar geleden was De Heische Hoeve een varkensboerderij, zo vertelt Ellen tijdens een bezoek aan het bedrijf. 1997 is een keerpunt voor De Heische Hoeve. De varkenspest slaat toe in heel Nederland, zo ook bij het bedrijf in Loosbroek. De familie besluit het bedrijf te stoppen en een andere richting in te slaan.

De Heische Hoeve is sinds de landbouwcrisis van 1997 uitgegroeid tot een conferentiecentrum met verschillende zalen en eigen streekproducten. Het inspelen op kansen en nieuwe mogelijkheden deden ze na de varkenspest en ook nu proberen de huidige eigenaren Dennis Hurkmans en Ezra Leeger zo goed mogelijk in te spelen op de coronacrisis.

Zo hebben ze een van de zalen omgebouwd tot whiskyrestaurant en je kan nu kamperen op de plekken waar eerst de auto’s van de gasten stonden. “Afhankelijk van hoe het loopt, pas je je aan,” zegt Ellen. “Dat is wel de insteek hier.” En die les kan ook worden door vertaald naar het voedselbos dat in ontwikkeling is.

Streekproducten uit het voedselbos

Het voedselbos van De Heische Hoeve is ingericht op productie en beleving. Een van de producten die ze zelf willen maken is thee. Ellen: “Als we dat hier zelf kunnen doen, hebben we een verhaal te vertellen, mensen vinden het leuk en je hebt een streekproduct. We gaan dan ook zeker theeplanten en -kruiden neerzetten in het voedselbos, deze kunnen we zelf drogen en aanbieden aan onze gasten.”

Het verwerken en vermarkten van producten uit het voedselbos sluit aan bij de filosofie van het bedrijf, ze willen eigenlijk alles zelf doen en zoveel mogelijk zelfvoorzienend zijn. Zo hebben ze naast het voedselbos een permacultuurtuin, honingmakerij, whiskystokerij, bierbrouwerij en ze maken eigen mosterd, jams, sappen en limonades.

Het ondernemerschap van eigenaar Dennis en boerin Ellen zie je ook terug in het ontwerp van het voedselbos. Ze zijn bij het ontwerp als eerst begonnen bij het product dat ze willen oogsten, om van daaruit te kijken hoe deze gewassen het beste passen binnen het ecologisch systeem en de natuurlijke principes van een voedselbos. “Uiteindelijk zijn we gewoon een bedrijf en ons voedselbos staat ten dienste van de Heische Hoeve.”

Een levendige bodem

Het voedselbos verrijst op de plek waar tot 2019 een kersenboomgaard stond. Wanneer Ellen Elens ons meeneemt door het voedselbos zie je duidelijk het verschil met de reguliere teelt van groenten en fruit. Waar de kersenboomgaard strak is gemaaid, groeit het onkruid weelderig op het perceel van het voedselbos.

De eerste bomen, struiken en ander plantgoed heeft Ellen begin dit jaar neergezet. Daarbij houdt ze zich niet strak vast aan het ontwerp. “Een aantal plannen zijn de afgelopen weken alweer veranderd. We moeten straks wel genoeg kruiden hebben voor de thee, en ook qua bomen wil ik zorgen dat er genoeg fruit in staat.”

Een belangrijk principe van een voedselbos is dat je de natuur zijn gang laat gaan. Maaien en snoeien is overbodig en je merkt dat de biodiversiteit er baat bij heeft. Zo wordt het perceel al goed bezocht door vogels, libellen en andere dieren en insecten. “Wat ik heel leuk vind is dat er ook een ree met twee jonkies ons voedselbos heeft ontdekt. Ze vreten alles op, maar ik vind het toch bijzonder,” vertelt Ellen vol trots.

Naast het gezoem en gekrioel boven de grond, ontstaat er ook weer leven in de bodem. Waar je een jaar geleden nog geen dooie pier kon vinden, zie je dat de eerste wormen weer terugkomen.

Voedselbos als alternatief

“Veel mensen willen weten waar hun eten vandaan komt en er gevoel bij hebben,” zegt Ellen. Met het voedselbos verzet De Heische Hoeve zich tegen de grootschaligheid in de landbouw, het is een manier om te laten zien dat het huidig landbouwproductiesysteem niet langer houdbaar is. Daarbij willen ze dat voedselbossen serieus worden genomen en het imago van geitenwollensokken ontstijgt.

Een belangrijk onderdeel van het Koepelplan Voedselbossen Noord-Brabant vindt Ellen het onderzoek dat wordt gedaan naar de bodem en vegetatie van de voedselbossen. “Zo kunnen we laten zien wat een voedselbos oplevert en het wel degelijk een toegevoegde heeft. Het voedselbos zal niet altijd de oplossing zijn, maar er zijn wel veel verschillende modellen en variaties op te verzinnen.”

Met het voedselbos laat De Heische Hoeve zien dat verandering mogelijk is. Daarbij richten ze zich nadrukkelijk op verschillende onderdelen. “Boeren zijn nu nog te veel gedwongen om één ding te doen, zo goedkoop en efficiënt mogelijk, maar uiteindelijk heb je meer producten nodig waarmee je het geld verdient. Een voedselbos kan een onderdeel zijn binnen een agrarisch bedrijf.”

Zelf aan de slag

Wil je zelf aan de slag met de aanleg van een voedselbos? Een belangrijk tip van Ellen is om het jezelf niet te moeilijk te maken. “Hou het simpel en kijk wat werkt. Het is jouw voedselbos, het is jouw grond. Doe ermee wat je wilt, maar hou de biodiversiteit wel in de gaten.”