Analyse bestuursakkoord Brabant: ambitieus, maar over de uitvoering is nog veel onduidelijk

We bespreken het bestuursakkoord aan de hand van drie vragen:  

1. Wat valt op per thema?
2. Wat blijft nog onduidelijk?
3. Wat zijn de stikstofplannen? 

Wat valt op per thema?

De beleidskaders en uitvoeringsprogramma’s die in de vorige bestuursperiode zijn opgesteld, worden voortgezet. Daarnaast wordt ook op een aantal beleidsterreinen een aantal nieuwe ambities en maatregelen geschetst en komt er uiterlijk in het eerste kwartaal van 2024 een vernieuwing van de Brabantse Ontwikkelaanpak Stikstof.

Landbouw, water en natuur

Bij het thema landbouw ligt de focus op integrale innovaties in de agrarische sector als oplossing voor milieuproblemen. Denk aan de eiwittransitie, irrigatie, biologisch produceren en mechanische gewasbescherming. Op provinciegronden gaan natuurinclusieve pachtvoorwaarden gelden: op die gronden is kunstmest- en gifgebruik niet meer toegestaan.

De nieuwe coalitie zet stevig in op het thema natuur: ze wil versneld verder met de realisatie van het Natuurnetwerk, de inrichting van overgangszones rondom Natura 2000-gebieden, nieuw bos, versneld natuurherstel in Natura 2000 gebieden en aanleg van ecologische verbindingszones en groene/blauwe linten in het landschap.

Ook het thema water krijgt veel aandacht van de nieuwe coalitie: de provincie gaat zich maximaal inspannen om uiterlijk in 2027 te voldoen aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water (KRW), ze gaat de Brabantse Droogteagenda uitvoeren en de adviezen uit het rapport ‘Zonder water geen later’ worden meegenomen in de beleidskeuzes. We zijn blij met de ambitie om naast de inzet van zout water (zeewater) ook te kijken naar innovatieve alternatieven voor grondwateronttrekking, hoewel niet duidelijk is welke bronnen of toepassingen hiermee bedoeld worden.

Klimaatverandering en circulaire economie

Ook klimaatadaptatie komt aan bod: het toevoegen van natuur en water aan de openbare ruimte (groenblauwe dooradering) in dorpen en wijken, op bedrijventerreinen, langs weg-, water- en energie-infrastructuur en op het boerenland moet helpen om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. De provincie wijst gebieden aan voor het opvangen van water bij hevige regenbuien en infiltratiegebieden voor het aanvullen van het grondwater.

Het nieuwe provinciebestuur wil de energietransitie versnellen, boven op de ambitie in de Regionale Energie Strategieën (RES), met zowel windparken als zonnevelden. Lokaal eigendom én voldoende draagvlak bij inwoners vormt bij de extra windparken het uitgangspunt, en bij zon op land moet de zonneladder worden toegepast.

Bij het thema circulaire economie wil de provincie haar verantwoordelijkheid pakken in de grondstoffentransitie. Ze kiest voor verbindende en aanjagende rol. Iedereen die die wil helpen om de circulaire economie een stap dichterbij te brengen, wordt uitgenodigd dit te doen. Een uitnodiging die we bij de BMF natuurlijk graag aannemen!

Wat blijft nog onduidelijk?

Het bestuursakkoord beschrijft mooie en grote ambities voor onze provincie, die soms op gespannen voet met elkaar kunnen staan. Er wordt enerzijds o.a. veel ruimte geboden voor bedrijvigheid, het wegennet moet worden uitgebreid en nieuwe woningen moeten binnenstedelijk worden gebouwd. Anderzijds moet het milieu schoner, mobiliteit slimmer en de steden groener worden. Zonder duidelijke kaders en een sterke regierol kunnen deze ambities elkaar bijten.

Het bestuursakkoord is over sommige onderwerpen ook nog vaag. Zo blijft de vestiging van nieuwe bedrijventerreinen (XL-logistiek) mogelijk als nut en noodzaak er zijn. Maar wanneer is er dan sprake van ‘nut en noodzaak’? En wordt dan ook zorgvuldig de afweging gemaakt of XL-logistiek het beste gebruik is van de schaarse ruimte?

Ook valt het op dat er weinig concreets in het bestuursakkoord staat over de uitvoering. Hoe is het nieuwe provinciebestuur van plan om haar ambities te realiseren?

Landbouw, water en natuur

De provinciale ambitie binnen het thema landbouw op het gebied van biologische bedrijfsvoering blijft overeind: in 2030 moet 15% het landbouwareaal een biologische bedrijfsvoering hebben. Maar het ontbreekt aan concrete maatregelen om die hoeveelheid biologische landbouw te stimuleren. Zelf gaat de provincie ook nog niet het goede voorbeeld geven: in haar inkoopbeleid wordt biologisch geen uitgangspunt. Bovendien blijft in het midden wat de Brabantse ambitie is voor de omvang van de veestapel. Ze geeft aan dat ze open staat voor het houden van minder dieren op een bedrijf, maar durven de coalitiepartners het aan om in te zetten op een grondgebonden Brabantse veehouderij?

Bij het thema natuur is de voornaamste vraag of de geplande bezuiniging van 10 miljoen per jaar blijft staan. Voor de financiële doorvertaling van het bestuursakkoord moeten we namelijk nog een aantal maanden wachten. Terwijl de opgaven in de Brabantse natuur onverminderd groot zijn.

Onduidelijk blijft hoe het beleid rondom waterkwaliteit afwijkt van het beleid van de afgelopen jaren. De coalitie vult bijvoorbeeld niet in hoe de “maximale inspanning” voor het halen van de eisen uit de Kader Richtlijn Water (KRW) in 2027, ook buiten de Natura 2000-gebieden, eruit ziet. Als de coalitie niet extra maatregelen treft, worden naar verwachting de KRW-doelen voor zowel verdroging als waterkwaliteit niet op tijd gehaald.

Klimaatverandering en circulaire economie

De nieuwe coalitie erkent het belang van klimaatbestendig bouwen en wonen. Welke maatregelen getroffen worden, laat de coalitie terecht afhangen van wat past in de omgeving. Algemene en alomvattende maatregelen als wateropvang of temperatuurbeheersing blijven nog wel achter. Ook geeft de nieuwe coalitie niet aan welke rol zij wil nemen bij het klimaatbestendig maken van nieuwe woonprojecten.

In het bestuursakkoord wordt aangehaald dat Brabant in 2030 55% van haar CO2-emissie gereduceerd wil hebben. Voor het halen van dat doel is de energietransitie van groot belang. We hebben als Brabant alleen niet in zicht of we in 2030 deze reductie gaan halen. We weten dus niet hoeveel extra inspanning nodig is om de Brabantse klimaatimpact te beteugelen, en of we extra maatregelen moeten treffen om Brabant van de fossiele brandstoffen af te krijgen.

Daarnaast wordt biomassa nergens genoemd. Onduidelijk is daarom wat het nieuwe provinciale bestuur wil met biomassa binnen de energiemix en met bestaande biogasinstallaties zoals de Amercentrale.

Het thema circulaire economie komt niet zelfstandig terug. Wel komt circulair denken verspreid over andere thema’s voor. Het nieuwe bestuur wijst op haar eigen verantwoordelijkheid, die van regionale overheden en de verantwoordelijkheid van het MKB. Ze concretiseert alleen nergens hoe zij regionale overheden en de markt wil stimuleren om producten, materialen en grondstoffen te hergebruiken of terug te winnen. Wel neemt de nieuwe coalitie voor haar eigen inkoopbeleid zo circulair mogelijk te maken. Een belangrijke, symbolische stap.

Slim ruimtegebruik

De nieuwe coalitie wil in ieder geval inzetten op gecombineerd meervoudig ruimtegebruik door meer functies op één plek mogelijk te maken. Dat klinkt verstandig: meervoudig ruimtegebruik kan ruimte bieden voor creatieve oplossingen voor de schaarse ruimte in Brabant. In de inspiratiegids die de BMF deze maand heeft uitgebracht, bieden we tal van voorbeelden die het provinciebestuur als voorbeeld kan nemen.

Wat zijn de stikstofplannen?

Tot slot besteedt het nieuwe Bestuursakkoord veel aandacht aan het onderwerp stikstof. Opvallend hierbij is dat in de tekst wordt gesuggereerd dat ‘milieu- en natuurorganisaties willen inzetten op verbetering van de natuur en verdere verslechtering ervan voorkomen.’ Dat is natuurlijk zo, maar we hopen toch echt dat het provinciebestuur dit zelf ook wil. Ze heeft in ieder geval een wettelijke verantwoordelijkheid om verdere achteruitgang van de natuur te voorkomen!

Vervolgens worden drie actielijnen genoemd om de stikstofuitstoot terug te dringen:

1. Versterken
2. Verminderen
3. Vooruitgaan

Een opsomming volgt, waarbij twee zaken opvallen:

De provincie wil zelf proefzaken aan de bestuursrechter gaan voorleggen, om erachter te komen wat wel kan en wat niet. We zijn benieuwd wat dit aan relevante jurisprudentie gaat opleveren.

Voor ondernemers die al maatregelen hebben getroffen voor 1 oktober 2023 in het kader van de stallendeadline in de (Interim) Omgevingsverordening, wil de provincie de huidige vrijwaringstermijnen blijven hanteren. Dit betekent dat de komende 15-20 jaar in Brabant nog stallen zullen blijven staan met hoge emissies, terwijl er inmiddels betere stalsystemen beschikbaar zijn. De provincie wil echter niet versneld ingrijpen om die oude stallen te laten vervangen of aanpassen, vanwege de afschrijvingstermijnen die boeren hanteren.

Onderzoek intrekken latente ruimte

Het nieuwe bestuur geeft aan in 2024 te willen onderzoeken hoe latente ruimte in stikstof- en watervergunningen actief kan worden ingetrokken, om te voorkomen dat de natuur nog verder verslechtert. De BMF roept al jaren op dit te doen, dus we zijn blij dat dit onderzoek er komt.

Daarnaast gaat de provincie de mogelijkheid onderzoeken om tijdelijke vergunningen te verlenen en om vergunningen (tijdelijk) buiten werking te stellen als sanctie, indien de situatie daarom vraagt. We hopen dat de provincie deze nieuwe instrumenten in de toekomst actief gaat inzetten. Zo kan het bestuur voorkomen dat de natuur verder verslechtert én op termijn vergunningverlening weer mogelijk te maken.

Achilleshiel van het akkoord: verschuiven stallendeadline

In onze eerste reactie op het nieuwe bestuursakkoord gaven we aan dat het verschuiven van de stallendeadline voor melkvee- en kalverhouders de achilleshiel is van het nieuwe akkoord. Door te kiezen voor het verder naar achteren schuiven van de ‘stallendeadline’ zal de provincie in de tussentijd steviger moeten inzetten op andere passende maatregelen om verdere achteruitgang van de natuur te voorkomen. Die natuur heeft immers nog iedere dag te lijden onder de overmaat aan stikstof.

Samen aan de slag voor een mooi en duurzaam Brabant

Al met zijn we als BMF voorzichtig positief over het bestuursakkoord. De uitdaging is om de mooie ambities om te zetten in concreet beleid. De Brabantse Milieufederatie gaat graag samen met het nieuwe provinciebestuur aan de slag om de ambities uit het bestuursakkoord die bijdragen aan een mooi en duurzaam Brabant te verwezenlijken.