Opinie: Minder mest, gezonder water

september 16, 2021

Opinie: Minder mest, gezonder water

Iedere zomer verschijnen er weer berichten in de media dat zwemplassen voor het publiek worden afgesloten vanwege blauwalg. Een belangrijke oorzaak van blauwalgenbloei is warm weer in combinatie met vervuiling door mest. En dat is niet alleen een probleem voor zwemwater.

Door Femke Dingemans, directeur Brabantse Milieufederatie

Er komt veel te veel mest in het water terecht, afkomstig van bemeste akkers en grasland. Dit zorgt voor blauwalg en tast daardoor ons zwemwater aan. Zo waarschuwde de provincie Noord-Brabant deze zomer voor het zwemmen in De Kuil in Prinsenbeek (Breda), De Kurenpolder in Hank (Werkendam) en de Binnenschelde bij Bergen op Zoom vanwege de slechte waterkwaliteit. Maar slechte waterkwaliteit is meer dan ongemak tijdens een warme zomerdag.

Te veel mest tast onze onderwaterecosystemen aan in beken, rivieren, meren en sloten. Oftewel, water vertroebelt, waterplanten verdwijnen en water kan zelfs zuurstofarm of -loos worden met vissterfte tot gevolg. Daarnaast is het een bedreiging voor ons drinkwater.

Hoewel de waterkwaliteit in de afgelopen decennia is verbeterd, is de hoeveelheid mest in het water sinds 2017 toegenomen. Dat blijkt uit een recente brief van het demissionaire kabinet aan de Tweede Kamer. In een groot deel van Brabant wordt daarnaast nog altijd de norm fors overschreden voor de meststof nitraat in grondwater. Dit is uiteindelijk een gevaar voor ons drinkwater. Drinkwaterbedrijven moeten nu al steeds dieper boren om te zorgen dat er schoon water uit de kraan komt.

En het is meer dan een potentieel risico, in Brabant zijn tussen 2000 en 2015 zes grondwaterwinpunten voor drinkwater gesloten vanwege vervuiling met mest.

Mestoverschot als oorzaak

Hoe kan al die mest in onze zwemplassen, sloten en rivieren terechtkomen? Het is het gevolg van het enorme aantal varkens, kippen, geiten en niet-grondgebonden melkvee in Brabant. Al die dieren bij elkaar produceren 2,5 keer meer mest dan dat er grond is in Brabant om het verantwoord op uit te kunnen rijden. Er zijn in Europa geen andere landen of regio’s van vergelijkbare omvang met zo’n groot mestoverschot als Nederland.

Al die mest zorgt voor een groot aantal natuur- en milieuproblemen, waaronder dus slechte waterkwaliteit. Het te veel aan mest moet naar mestfabrieken worden gebracht. Dit systeem van mestverwerking in mestfabrieken is echter duur en fraudegevoelig. Van vermoedelijk een derde van de mest, die naar een mestfabriek gebracht had moeten worden, is niet duidelijk waar die gebleven is. Het onderzoeksinstituut Planbureau voor de Leefomgeving stelde in 2016 bij de evaluatie van de meststoffenwet dat mestfraude mogelijk een van de oorzaken is van de slechte waterkwaliteit in Brabant.

Biologisch als oplossing

In Europees verband is afgesproken om in 2027 weer gezonde, schone wateren te hebben. Demissionair minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) stelde onlangs: “Omdat we zover tegen milieugrenzen aan schuren, zijn er geen makkelijke oplossingen meer. We moeten nu alle zeilen bijzetten om te zorgen dat we onze doelen voor waterkwaliteit gaan halen.” Biologische landbouw kan hierbij helpen.

Bio-boeren gebruiken geen kunstmest en veroorzaken geen mestoverschot, er is zelfs een grote vraag naar biologische mest in de biologische akkerbouw. Omschakelen naar biologische productie biedt dan ook kansen voor gangbare veehouders én de kwaliteit van onze rivieren, sloten en beken.

De provincie Noord-Brabant is aan zet om haar verantwoordelijkheid te nemen, bijvoorbeeld door biologische landbouw te stimuleren. Daarmee zorgt zij voor schoon en gezond water in Brabant, voor nu en toekomstige generaties. Schoon en gezond water om te drinken, om in te zwemmen en met een florerend onderwaterleven.

Provinciale Staten van Noord-Brabant spreken vrijdag 17 september 2021 over het onderwerp mest, milieu en water. Dit opiniestuk is eerder gepubliceerd in het Eindhovens Dagblad en het Brabants Dagblad.