Nationaal Monitoringsprogramma Voedselbossen

april 30, 2021

‘Beleidsmakers overtuigen we alleen met een wetenschappelijk onderbouwde aanpak’

Voedselbossen kunnen een bijdrage leveren aan de landbouwtransitie. Dat is de verwachting, maar een wetenschappelijke onderbouwing uit de praktijk ontbreekt nog. Het Nationaal Monitoringsprogramma Voedselbossen en het Koepelplan Voedselbossen Noord-Brabant willen hier gezamenlijk verandering in brengen.

De Rotterdamse bioloog Bastiaan Rooduijn is een van de vele voedselbospioniers die Nederland kent. Als medeoprichter van Coöperatie Ondergrond is hij ontwerper en beheerder van voedselbossen met name in Zuid-West-Nederland, hij heeft een eigen voedselbos in Rucphen en daarnaast is hij de grondlegger van het ‘Nationaal Monitoringsprogramma Voedselbossen’ (NMVB).

Wetenschappelijke kennis vergroten

Tot nu toe is veel kennis over voedselbossen in Nederland vooral gebaseerd op theorie en anekdotisch bewijs van enkele locaties. Het NMVB wil hier systematische metingen uit de praktijk aan toevoegen, om zo te kunnen onderzoeken of en in welke mate alle claims over voedselbossen waar zijn.

Deze behoefte aan wetenschappelijke data identificeerde Bastiaan al tijdens zijn studie biologie en bos- en natuurbeheer in Wageningen, zo’n 7 jaar geleden. “Bij een academische opleiding denk je automatisch na over wat kennis is en hoe je dat kan vergaren. Daarbij was ik tijdens mijn studie veel bezig met voedselbossen. Toen was het echt nog een heel nieuw onderwerp, we wisten vrijwel niets.”

Belang voor ontwerpers en beheerders

Het vergroten van de kennis over voedselbossen is niet alleen interessant voor de wetenschappelijke fijnproever, het is van belang voor iedereen die zelf aan de slag wilt met een voedselbos.

“Als ontwerper heb je veel vragen,” vertelt Bastiaan. “‘Welke soorten presteren waar nu het best?’ En ik kwam er ook achter dat er verschillende wensen waren en randvoorwaarden. Zo hebben we voor veel situaties nog niet het perfecte voedselbosmodel, dat is ook deels het avontuur, maar je wilt als ontwerper bepaalde beloftes doen en die wil je dan ook hard kunnen maken met data.”

De vele vragen die Bastiaan heeft als ontwerper, heeft hij ook als beheerder. “Je wilt als beheerder bijvoorbeeld graag dat de biodiversiteit zo hoog mogelijk is door zo min mogelijk te verstoren, maar je wilt ook een rondje kunnen lopen door het voedselbos.” Een ander voorbeeld: “Je wilt enerzijds een zo complex mogelijk systeem creëren, anderzijds moet het nog wel goed bij te houden en te oogsten zijn.” Praktijkonderzoek kan helpen in het vinden van antwoorden op deze vragen en een juiste balans te vinden in het ontwerp en beheer van een voedselbos.

Voedselbosbeweging versterken

Monitoring en harde data zijn volgens Bastiaan ook van belang om de voedselbosbeweging zelf te versterken.

“We willen de landbouw verduurzamen en wil je dat voedselbossen onderdeel zijn van de oplossing, dan moeten we serieus genomen worden,” benadrukt Bastiaan. “Voedselbossen hebben een fantastisch verhaal dat aanslaat, maar veel projecten lopen nog stuk op regelgeving, financiering of te weinig ondersteuning van de gemeente. Dat kunnen we veranderen op het moment dat we kunnen aantonen dat voedselbossen in bepaalde omstandigheden een bewezen positieve impact hebben.”

“Beleidsmakers en anderen zullen we daarbij alleen kunnen overtuigen met een wetenschappelijk onderbouwde aanpak. Goede en robuuste meerjarige monitoring speelt daarin een belangrijke rol.”

Aan de ene kant dient het NMVB dus een belangrijk ecologisch, economisch en maatschappelijk doel, daarnaast heeft het ook een belangrijke netwerkfunctie voor beheerders en eigenaren van voedselbossen. Zo worden er bijeenkomsten georganiseerd en resultaten gedeeld. Het gaat daarbij om samen leren en samen kennis uitwisselen.

Deelnemen aan monitoringsprogramma

Het NMVB voedselbossen telt op dit moment 27 voedselboslocaties met een gezamenlijke oppervlakte van 92 hectare. “Wat we nu zien is dat de variëteit, de variatie in type voedselbossen, plekken, bodemsoorten, etc., enorm is. Dat maakt het moeilijk om goed representatief onderzoek te doen. Om sterkere analyses te maken, hebben we eigenlijk meer locaties nodig.”

Bastiaan heeft de ambitie om het monitoringsprogramma uit te laten groeien tot een landelijk kennisnetwerk met zo’n 50 deelnemers. “Om als voedselboseigenaar deel te nemen aan het monitoringsprogramma is het wel van belang om in het eigen projectplan al tijd en geld te reserveren voor onderzoek. Zo kan je de investeringen en claims die je doet achteraf verantwoorden aan je financiers.”

Wil je meer weten of deelnemen aan het nationaal monitoringsprogramma, kijk voor meer informatie op de site van Green Deal Voedselbossen.