100% coöperatief ontwikkelen, het geheim van windpark De Kookepan

september 21, 2020

100% lokaal eigendom is haalbaar! Het geheim van windpark De Kookepan

50% lokaal eigendom? Ook 100% coöperatief ontwikkelen is mogelijk! Dat bewijst energiecoöperatie Leudal Energie uit Limburg. Zij realiseren samen met vier bevriende energiecoöperaties en de gemeente Leudal onder andere windpark De Kookepan in eigen beheer.

• Samenvatting: Tips voor coöperatief ondernemen
  
  1. De beleidsregels in de Regionale Energie Strategie en in gemeentelijk beleid moeten gericht zijn op coöperatief ondernemen! Bemoei je als energiecoöperatie dus met het beleid van je gemeente en de RES, dat is de eerste stap om lokaal eigendom te organiseren. Ga daarbij verder dan alleen 50% lokaal eigendom en een minimaal percentage van de winst. 100% coöperatief ontwikkelen is namelijk mogelijk.
  2. Biedt jezelf aan bij de gemeente als projectontwikkelaar. Lokale energiecoöperaties kennen de gemeente als geen ander. Je weet als coöperatie wat er leeft en speelt, je hebt het beste voor met de gemeente en geen winstoogmerk, daar kan geen commerciële projectontwikkelaar tegenop! Wees als coöperatie niet te bang, durf een grote broek aan te trekken en te zeggen ‘deze verantwoordelijkheid kunnen wij wel oppakken’.
  3. Werk samen met andere coöperaties. Bundel jullie belangen, want samen kom je veel sterker over.
  4. Ga in gesprek met lokale grondeigenaren vóórdat je weet waar de turbines moeten komen, om gezamenlijk een vergoedingensysteem af te spreken.
  5. Laat geldstromen door de coöperatieve organisatie stromen.

In Limburg worden momenteel meerdere windprojecten succesvol coöperatief opgezet. Een daarvan is windpark De Kookepan, een project dat volledig in lokaal eigendom wordt ontwikkeld. Begin september begint de bouw van drie windturbines ten noordwesten van het dorpje Neer, net boven Roermond. Naar verwachting draaien de eerste molens media augustus 2021.

“Coöperatief ontwikkelen is nodig”, zegt Har Geenen, projectleider windpark de Kookepan. “Zo blijven de revenuen uit wind- en zonneparken volledig in de gemeente of omgeving, en creëer je draagvlak én organiseer je zeggenschap van alle leden (dus ook zij die niet financieel kunnen investeren).

Hoe is het idee van windpark de Kookepan ontstaan?
Har Geenen: “In 2015/ 2016 zeiden een aantal gemeenten en de provincie Limburg: ‘Wij willen in iedere gemeente een windpark ontwikkelen’. Wij, als midden-Limburgse coöperaties, zijn betrokken geraakt bij het opstellen van de beleidsregels. Wij vinden dat een substantieel deel van de windparken coöperatief moet worden ontwikkeld. Daarnaast moet een substantieel deel van de revenuen in de regio blijven, zónder speculatie. Ook moet de omgeving zeggenschap hebben over de ontwikkeling van het project. Zo creëer je draagvlak.”

“Door deze voor coöperaties positieve beleidsregels zijn energiecoöperaties in de gemeenten Weert, Nederweert, Leudal en Peel en Maas een serieuze partij geworden! Projectontwikkelaars zagen in dat zij moesten gaan samenwerken met een lokale coöperatie. In de gemeente Leudal, waar Neer onderdeel van uitmaakt, hadden we geluk dat er nog géén commerciële ontwikkelaar actief was. Wij hebben toen zelf de kans gegrepen om een windpark te ontwikkelen.”

Hoe overtuig je ambtenaren dat jullie de beste partij zijn?
“De coöperatieve beweging begint bij vertrouwen en draagvlak. Een commerciële ontwikkelaar maakt eerst een plan en betrekt daarna pas inwoners, maar daarmee zet je inwoners voor het blok. Zo creëer je van het begin af aan weerstand. De coöperatie werkt andersom, daarmee wordt de slagingskans van een project vergroot. Dat helpt behoorlijk om vertrouwen te winnen bij een gemeente.”

“Als je kijkt naar bestuursleden van lokale coöperaties, dan zijn het bijna allemaal hoogopgeleide mensen die in allerlei functies functioneren en organisaties hebben geleid. Die nemen veel kennis ervaring mee. Misschien niet persé in duurzame energie, maar als zij enthousiast worden en ergens aan durven beginnen, dat zit daar heel veel kracht. We zijn een serieuze partij.”

En hoe gaat het 100% coöperatief ontwikkelen dan verder?
“We zijn gestart met het definiëren van een groot zoekgebied van 65 hectare waarin een 3 à 4 turbines geplaatst konden worden. Toen hebben we alle 35 grondeigenaren benaderd en zijn we met hen het gesprek aangegaan over de globale (nog niet concrete) plannen, en over de gemiddelde opbrengst per jaar aan grondvergoeding. We legden uit dat wat ons betreft niet alleen de 3 grondeigenaren waar uiteindelijk de molens komen een vergoeding krijgen. Nee, dat moet eerlijk worden verdeeld over alle 35 eigenaren. Over de precieze verdeling hadden we zelf wel ideeën, maar het plan moest iets van henzelf worden. In totaal zijn we hier zo’n 4 à 5 avonden mee bezig geweest. De ideeën hebben we uitgewerkt in een vergoedingensysteem-voorstel waarin de jaarlijkse vergoedingen staan. Het is cruciaal om het gesprek over een vergoedingensysteem aan te gaan vóórdat je weet waar de turbines komen.”

“We hebben tegelijkertijd een proces opgestart om met de hele omgeving het gesprek aan te gaan. Je hebt het dan over zo’n 100 woningen in een straal van 1,5 kilometer rondom het zoekgebied. Al die mensen zijn uitgenodigd voor een gesprek om het plan toe te lichten. In het begin kregen we opmerkelijke reacties. ‘Jullie weten nog niks over het plan, niet eens over hoeveel windmolens het gaat of hoeveel dat ons kan opleveren.’ Het gesprek ging vooral over het ‘waarom’. Waarom pakken wij het zo aan? Waarom doen we dit zonder dat we onze eigen zakken willen vullen? In dit hele voortraject is vertrouwen en draagvlak creëren cruciaal! Hier hebben we dan ook de tijd voor genomen.”

Hoe reageerde de gemeente op jullie plan?
“De gemeente Leudal reageerde enthousiast. Er waren meerdere partijen die een ‘principeverzoek planologische medewerking’ hadden ingediend, maar ons plan is daar als beste uitgekomen. Dat heeft natuurlijk te maken met de ‘democratische controle’ van het project. Iedereen kan meedoen en de revenuen blijven geheel binnen de gemeentegrens!

“Tot dat moment werkten we alleen met vrijwilligers, maar toen we moesten beginnen aan de uitwerking van het échte plan, ging dat niet meer. We hebben een windwerkgroep opgericht met een aantal experts. Daarnaast hebben we een plan geschreven om een betaalde projectleider te kunnen betalen.”

Hoe hebben jullie het project gefinancierd?
“Voor fase 1 hebben we een lening gekregen van in totaal 75 duizend euro van de Provincie Limburg en 55 duizend euro van EnergieSamen. Door deze leningen konden we met de ontwikkeling van het plan aan de slag! We hebben daarnaast 70 duizend euro opgehaald via een lening bij onze leden, toen 170 huishoudens. Daar kwam nog veel bij kijken, zoals een participatie-reglement en duidelijke leningsvoorwaarden.”

“In de leningvoorwaarden staat heel duidelijk dat alle leden een rendement van 8% per jaar krijgen mits het project slaagt, anders waren zij hun inzet kwijt. Daarbij konden leden maximaal 5 duizend euro inleggen. In nog geen maand tijd hadden we het eigen geld bij elkaar. Dat lukt niet overal.”

Vanaf de tweede helft van 2017 heeft de werkgroep van windpark De Kookepan het plan verder uitgewerkt. Zo moest er een ruimtelijke onderbouwing komen en er werden diverse onderzoeken uitgevoerd vanwege de effecten op de omgeving door bijvoorbeeld slagschaduw en geluid. Al met al werd de bouwvergunning uiteindelijk eind augustus 2018 verleend.

In 2018 krijg je de bouwvergunning, hoe ga je dan verder?
“In 2018 hebben we voor de tweede keer geld opgehaald, en weer met succes. Binnen twee weken hadden we een ton bij elkaar, een commerciële partij zou overigens bijna het dubbele nodig hebben. In september hebben we SDE-subsidie aangevraagd, waarbij je moet aantonen dat je eigen vermogen bezit. In totaal hadden we 14 miljoen euro nodig, waarvan we 15 procent aan eigen vermogen zouden inbrengen. Dat gaat om ruim 2 miljoen euro.”

“Via een forse reclamecampagne met onder andere spandoeken langs de wegen hebben we veel mensen bereikt om lid te worden. Onder de noemer ‘Word lid en investeer mee!’ konden mensen al vanaf 250 euro tot maximaal 200 duizend euro deelnemen. De meeste leden brachten tussen de 5 duizend en 10 duizend euro in. Dit alles leverde eind augustus 200 nieuwe leden op en met in totaal 2,5 miljoen euro aan eigen vermogen zaten we ruim boven de eis van de SDE-subsidie.”

Hebben jullie nog iets speciaal georganiseerd voor mensen met een laag inkomen?
“Mensen met een smalle beurs kunnen lid worden van de coöperatie. Alle leden, onafhankelijk van je financiële inzet, krijgen evenveel zeggenschap over de ontwikkelingen van het windpark, zoals over de inzet van het omgevingsfonds. In totaal hebben we nu ruim 400 leden, waarvan 150 hebben geïnvesteerd.”

“Door het lange proces in het voortraject krijgen we weinig weerstand op de plannen. We hebben niet voor niets veel tijd gestoken in het organiseren van inloopavonden en het opbouwen van een vertrouwensband met de omgeving. Dat heeft positief uitgepakt. Uiteindelijk zijn er slechts twee bezwaren ingediend bij de gemeente. Eén daarvan helaas tot de Raad van State, daarmee zijn we een jaar bezig geweest.

Wat gaan jullie doen met de opbrengsten uit windpark de Kookepan?
“Commerciële projectontwikkelaars stoppen meestal € 0,50 per opgewekte megawattuur in een omgevingsfonds. Bij ons is dat het dubbele, waarmee we elk jaar 30 duizend euro in het omgevingsfonds stoppen. Na aftrek van alle kosten resteert er jaarlijks een behoorlijke nettowinst, een groot deel hiervan wordt geïnvesteerd in nieuwe duurzame projecten. Het gaat bij onze drie windturbines al snel om minimaal 150 duizend tot 200 duizend euro per jaar.”

“Het mooie is, onze leden besluiten! De nettowinst kan bijvoorbeeld gaan naar gratis LED-pakketten voor sociale huurwoningen. En van een deel van de opbrengst kunnen we een projectmanager inhuren.”

Hoe ga je om met financiële risico’s?
“De energiecoöperaties helpen elkaar onderling. Wanneer een van ons het eigen vermogen niet bij elkaar kan krijgen, doen we een beroep op andere coöperaties. We zitten samen met 19 coöperaties in REScoop Limburg, dat is de provinciale koepel van energiecoöperaties. Nog een voordeel van onze onderlinge samenwerking is dat we kennis en krachten kunnen delen bij de ontwikkeling en exploitatie van een energieproject.”

“Alle coöperatieve energieprojecten in Limburg zijn succesvol. Bovendien zijn er nu coöperaties op plekken waar voorheen nog geen coöperatie actief was.”

Wat is jullie geheim?
“Duidelijk communiceren over de voorwaarden en alles in de openbaarheid bespreken. Gebruik maken van de aanwezige kennis. Het feit dat we in de opstartfase gemeentelijke steun kregen geeft deelnemers ook vertrouwen. Daarmee laat je zien dat je het professioneel aanpakt.”

100% coöperatief ontwikkelen is mogelijk, dat laat Leudal Energie zien. Wil je meer weten over coöperatief ontwikkelen, neem contact op met Hanne van de Ven.