Handvatten beschermen bomen en groen

februari 15, 2023

Handvatten beschermen bomen en groen

Het beschermen van bomen en groen is een belangrijk speerpunt voor veel lokale natuur- en milieuorganisaties. Maar wat kan je nu doen om het kappen  van bomen of het verwijderen van groen te voorkomen? In deze blog ontdek je welke regels er gelden voor houtopstanden in de Omgevingswet en hoe gemeenten bomen en groen beschermen.

Wanneer je bomen en groen wilt beschermen, heb je al snel te maken met het recht. Er zijn in Nederland namelijk regels voor houtopstanden en beschermde kleine landschapselementen.

Om door de bomen het juridische bos te kunnen zien, hebben we in deze blog handvatten verzameld om bomen en groen te beschermen.

Eerst delen we hoe je geïnformeerd kunt blijven over aanvragen, vergunningen en plannen. Zo ben je er op tijd bij om bomen die gekapt dreigen te worden te beschermen. Door onze digitale vragenboom te doorlopen, krijg je informatie die goed is om te weten voor je aan de slag gaat met het beschermen van bomen en groen. Zo kom je erachter wie in jouw geval het zogenaamde “bevoegde gezag” is. Wanneer de gemeente het bevoegd gezag is, kun je vervolgens met behulp van de handreiking ‘Dreigende kap, wat nu?’ in actie komen. 

DIRECT NAAR DIGITALE VRAGENBOOM | DIRECT NAAR HANDREIKING

1- Hoe weet je dat een boom gekapt wordt?

Het is geen uitzondering dat mensen worden gewekt door het geronk van een kettingzaag en het gekraak van een omvallende boom. Vaak komt de kap van bomen volkomen onverwacht. Wat kun je doen om te voorkomen dat jou zoiets overkomt? 

Er zijn veel verschillende manieren waarop je gewaarschuwd kunt worden voor dreigende kap. Geruchten, berichten in de krant of het word je verteld door uw buurman. Het is goed om het zo vroeg mogelijk te weten, in het ene geval is immers meer haast geboden dan in het andere.

Om tijdig geïnformeerd te worden over aanvragen, vergunningen en plannen, kun je je abonneren op nieuwsbrieven via de website van de overheid. Vul je e-mailadres in en kies voor welk gebied je welke berichten wilt ontvangen van welke overheidsinstanties.  

2- Digitale vragenboom

In het interactieve stroomschema ontdek je of er een vergunning nodig is voor het kappen of vellen van houtopstanden. In het stroomschema en de vragenboom is ook opgenomen hoe en waar de regels onder de Omgevingswet zijn opgenomen.  

Download hier de pdf-versie van de vragenboom

Aanvullende informatie voor je van start gaat

• Houtopstanden in verschillende wetten

  De definitie van een houtopstand is verschillend in de rijksregels en gemeentelijke regels. Volgens de Omgevingswet (rijksregel) bijvoorbeeld, is een houtopstand gedefinieerd als: Zelfstandige eenheid van bomen, boomvormers, struiken, hakhout of griend (Art. 1.1. OW) en die een grotere oppervlakte grond beslaan dan 10 hectare, of bestaan uit een rijbeplanting die meer dan 20 bomen omvat, gerekend over het totaal aantal rijen (art 11.111, lid 2 onder j Bal).

  Een bomenverordening van een gemeente kan een andere definitie dan deze hanteren. Neem bijvoorbeeld de definitie uit de modelverordening van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten: “Eén of meer bomen of boomvormers of andere houtachtige gewassen, mogelijk onderdeel uitmakend van hakhout, een houtwal, een grotere (lint)begroeiing van heesters en struiken, een beplanting van bosplantsoen, een struweel of heg/ een boomzone of boomstructuur (APV, vroeger Model Kapverordening en Model Bomenverordening, nu in Omgevingsplan) ”.

  In een omgevingsplan kan de bestemming Bos, Natuur of Groen opgenomen zijn met regels voor het kappen, vellen of rooien van bomen.  

  Het is dus belangrijk om goed na te gaan van welke definitie in jouw zaak sprake is. 

• Verschillend bevoegd gezag

  Er kunnen verschillende zogenaamde “bevoegde gezagen” zijn om een melding of vergunningaanvraag te beoordelen en vervolgens een besluit te nemen over eenzelfde project (rijk, provincie, gemeente). De locatie van de houtopstand is hierbij van belang. Buiten de bebouwingscontour houtkap is meestal de provincie het bevoegd gezag, soms het rijk en vaak ook de gemeente omdat bijvoorbeeld bomen beschermd zijn in verschillende onderdelen van het gemeentelijk beleid (bijvoorbeeld kapverordening, bomenbeleid, groenverordening en/of APV). Er kunnen dus tegelijkertijd meerdere overheden zijn die bevoegd zijn om een besluit te nemen over de aanvraag of melding voor de kap van bomen. 

• Melding, vergunning, herplantplicht

  We krijgen veel vragen over houtopstanden en dat is niet verwonderlijk. Het is een ingewikkeld deel van het omgevingsrecht. Het verschilt per geval sterk welke regels relevant zijn. 

  Ook zijn er soms vrijstellingen. Vaak moet je melding doen van het kappen van een boom en/of ben je verplicht om als compensatie van de gekapte bomen bomen te (her)planten. Dit geldt alleen niet altijd. Het kan ook verschillen per bevoegd gezag.

  Uit artikel 11.112 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) blijkt dat de regels over het vellen en herbeplanten van houtopstanden zijn gesteld met het oog op de natuurbescherming, de instandhouding van het bosareaal in Nederland en het beschermen van landschappelijke waarden. Onder de Omgevingswet wordt beoogd in het omgevingsplan een goede omgevingskwaliteit beleidsmatig vast te leggen.  

  Dit laat zien dat het belangrijk is om te weten van welk bevoegd gezag sprake is en hoe de wetgeving bij dat bevoegd gezag in elkaar zit.

• Wanneer wordt een kapvergunning geweigerd?

  De weigeringsgronden voor omgevingsvergunningen voor het kappen van bomen kunnen verschillen per gemeente en ook meldingen bij het Rijk en Provincie hebben verschillende regels waaraan getoetst wordt. Uit uitspraken van de rechtbanken en Raad van State blijkt dat nog maar weinig succes geboekt is door belanghebbenden om op bestaande weigeringsgronden het kappen van bomen tegen te houden. 

  De meeste kans op succes is bij een gemeentelijk besluit, omdat gemeenten meestal specifieke bomen beschermen in het gemeentelijk beleid. Daarin hebben gemeentes weigeringsgronden opgenomen die uitgaan van de waarden binnen de bestemming; die waarden mogen niet onevenredig worden aangetast. Daarnaast noemen zij belangen waartussen een afweging plaats moet vinden. Deze belangenafweging moet goed gemotiveerd worden, oftewel er moet zijn aangegeven op welke wijze rekening is gehouden met alle belangen of waarden.

Belangrijke juridische afkortingen

In het stappenplan kom je met regelmaat een aantal afkortingen tegen. De belangrijkste afkortingen zijn:

• Bal: Besluit activiteiten leefomgeving
• Wnb: Wet natuurbescherming
• OW: Omgevingswet

Klik hieronder op ‘start’ en loop het stroomschema door.

3- Handreiking ‘Dreigende kap, wat nu?’

In deze handreiking vind je informatie over hoe te handelen bij een dreigende kap indien de gemeente het bevoegd gezag is voor het verlenen van de vergunning. Weet je nog niet wie het bevoegd gezag is in jouw casus? Raadpleeg dan eerst de digitale vragenboom.

Wij wensen je veel succes met het uitvoeren van dit plan en hopen dat jij en de boom er profijt van hebben! Samen beschermen we de mooie natuur van Brabant.

Download de handreiking ‘Dreigende kap: wat nu?’ hier!