Maak kennis met je huisgenoten: de vleermuis, gierzwaluw en huismus

juli 23, 2024

Maak kennis met je huisgenoten: de vleermuis, gierzwaluw en huismus

Veel dieren vinden de kiertjes, holletjes en andere verstopplekken onder onze daken of in de spouwen van onze muren fijne verblijfplekken. Zo ook de bedreigde vleermuis, gierzwaluw en huismus, die in de wet beschermd zijn. Belangrijk (én dus wettelijk verplicht) om rekening met ze te houden. Maar dat is ook lastig, want vaak merk je helemaal niet dat je samenleeft met de dieren. Tijd om eens met deze onbekende huisgenoten kennis te maken! In deze blog vertelt Larissa van der Meer, transitiemedewerker duurzame energie en circulair, meer over de vleermuis, gierzwaluw en huismus en legt ze uit hoe je rekening met ze kunt houden.

Door: Larissa van der Meer

Je hebt misschien al wel wat gelezen over moeilijkheden bij isoleren omdat er geen rekening werd gehouden met beschermde diersoorten. Hierom zijn er veel ontwikkelingen op het gebied van natuurvriendelijk isoleren. Mocht je hier eerst meer over willen weten:

• Hoe zat het met de regels rondom natuurvriendelijk isoleren?
  Het verduurzamen van onze huizen is een belangrijk onderdeel van de energietransitie. Maar omdat dieren als de vleermuis, gierzwaluw en huismus beschermd zijn in de Omgevingswet mogen we niet iets doen wat hen verstoord of bedreigd. Het is dus belangrijk dat het verduurzamen natuurvriendelijk gebeurt.

  In mei is daarom de zogenaamde “Landelijke Aanpak Natuurvriendelijk Isoleren” ingegaan. Deze aanpak bestaat uit verduurzamingsmaatregelen en maatregelen om beschermde diersoorten te beschermen. Tijdens het verbouwen of isoleren krijg je hier – ook als huiseigenaar – mee te maken, omdat je dan aan de slag gaat met je dak of spouwen in je muren. Oftewel: de woonplek van de vleermuis, gierzwaluw en huismus. Door hier rekening mee te houden, vallen er geen onbedoelde slachtoffers, maar helpen we de dieren juist.

  Handleiding natuurvriendelijk isoleren

  In de Handleiding Natuurvriendelijk Isoleren leggen we uit hoe je dit aanpakt. Zo kun je in de natuurkalender zien in welke periodes je het beste aan de slag kunt gaan en zetten we op een rij wat je kunt doen om de leefomgeving van je huisgenoten de vleermuis, gierzwaluw en huismus te beschermen.

  Download de handleiding 

De vleermuis, een geduchte muggenvanger

Alle 22 soorten vleermuizen die in Nederland voorkomen zijn wettelijk beschermd. Veel daarvan zoeken verblijfplaatsen in gebouwen en huizen. Denk aan de gewone Dwergvleermuis, de ruige dwergvleermuis, gewone grootoorvleermuis en de Laatvlieger.

De vleermuis heeft bij veel mensen een slechte reputatie. Maar het is eigenlijk een hele fijne huisgenoot. Zeker omdat ze veel muggen eten. Soms wel duizend per nacht! Ze verblijven in spleten en spouwen van muren, maar ook onder dakpannen, achter daklijsten en in de holle ruimten tussen de dakpan en dakbeschot. De ruimte in platte daken is ook een geliefde verblijfplaats.

In een jaar woont een vleermuis op verschillende plekken. Zo hebben ze winterverblijven, maar ook zomer-, paar- en kraamverblijven. Met sonargeluid weten ze hun weg te vinden in het donker. Deze echo’s gebruiken ze ook om insecten te vangen. De hoge geluiden kunnen wij als mens niet of nauwelijks horen. Maar net als bij vogelzang, heeft elke vleermuissoort een eigen geluid.

Wanneer vleermuizen een winterslaap houden, staan ze in de spaarstand. Ze hangen op hun kop aan de achterpoten. Ze zetten hun achterpoten dan “op slot”, waardoor het hangen geen energie kost. Zodra het voorjaar weer begint en het mooi weer wordt, komen de vleermuizen weer uit hun winterslaap en gaan ze op insectenjacht.

De stadse gierzwaluw

Het grootste deel van hun leven brengen gierzwaluwen door in de lucht. Ze reizen dan ook de halve wereld over. Op dit moment zijn er groepen gierzwaluwen boven Nederlandse steden te zien. Bij sommige vliegmanoeuvres valt de v-vormige staart op, maar het grootste gedeelte van de tijd vliegen ze met hun staart in een rechte punt. De groepen vogels boven de stad zijn vaak de twee- en driejarige jongen die nog niet aan het broeden zijn. Ze komen namelijk naar Nederland in het broedseizoen, van mei tot augustus. De oudere gierzwaluwen zitten dan dus op het nest!

Waar de gierzwaluw vroeger voorkwamen in rotslandschappen, zijn de huizen, kantoorgebouwen en kerken de rotsen van de moderne gierzwaluw. Ze broeden in kleine holtes van de gebouwen, zoals onder de dakgoot, achter de regenpijp, dakkapel, dakpan of in een gat in de muur.

Net als de vleermuis, zijn gierzwaluwen gretige insecteneters. In het broedseizoen kunnen ze tot wel 20.000 insecten eten per dag. Een deel hiervan geven ze als voedselbal aan hun jongen. Ze broeden 18 tot 22 dagen, waarna de jongen na het uitvliegen snel wegtrekken.

Halverwege augustus trekken ze door richting zuidwestelijke tot zuidoostelijke richting. Tijdens hun negen maanden over de grens vliegen ze boven de regenwouden in Afrika en slapen, paren en spelen ze in de lucht. Gierzwaluwen zijn aardig honkvast, dus de kans is groot dat ze het jaar daarop weer op dezelfde plek in Nederland broeden.

De huismus, een sociale opruimer

De huismus is een zeer bekende vogelsoort in de Nederlandse wijken. Ze wonen hier ook graag: rondom woningen is vaak voedsel en beschutting te vinden. Het liefst wonen ze onder de dakpannen, of vinden ze een plekje onder zonnepanelen. Ze leven in kolonieverband bij elkaar en, als echte honkvaste vogels, trekken nauwelijks naar een andere plek.

Het zijn echte opruimers. Ze eten spinnen, allerlei kruimels en motten. Geen verkeerde huisgenoten! Ze wonen dan ook het liefst in een beetje een rommelige omgeving, met heggen, schuren en verschillende struiken en (on)kruiden.

De huismussen broeden van maart tot augustus. In die tijd kunnen ze drie nestjes hebben, met 4 tot 6 eieren per keer. Het mannetje is te herkennen aan de donkerbruine kop, met grijze streep en ze hebben brede vleugelstrepen. Vergeleken met de vrouwtjes zijn ze donker van kleur. Het slepen met nestmateriaal en zingende mannetjes op de dakrand kan erop wijzen dat ze bij jouw huis een nestje hebben gebouwd.

Hoe houd je rekening met de dieren?

Je kunt een hoop doen om de vleermuis, gierzwaluw en huismus een fijn thuis te geven. In aanloop naar het verduurzamen van je huis, maar ook buiten die periode. Denk bijvoorbeeld aan het insectenvriendelijk maken van je tuin, zodat er genoeg eten is voor de dieren. Dit doe je door biologische en inheemse bloemen en planten in je tuin te zetten (lees hier waar je ze koopt! ), minder te maaien en geen bestrijdingsmiddelen te gebruiken.

Ga je je huis verduurzamen? Hou dan op deze manier rekening met je huisgenoten:

• Schakel een isolatiebedrijf in die natuurvriendelijk werkt via: natuurvriendelijkisoleren.nl (dit is ook verplicht!)
• Zorg voor andere verblijfplekken, zoals speciale kastjes (bijv. vleermuiskasten), spouwmuurverblijven en ruimte onder overhangende dakpannen.
• Begin op tijd met het maken van deze plekjes: minimaal drie maanden van tevoren. Zo hebben de dieren tijd om te wennen aan hun nieuwe verblijfplaats.
• Houd rekening met de winterslaap en het broedseizoen van de dieren. Raadpleeg hiervoor de natuurkalender (zie de handleiding natuurvriendelijk isoleren hieronder).
• Meer informatie over de huismus, gierzwaluw en vleermuis en de maatregelen die je kan nemen vind je terug in het kennisdocument per soort op de website van BIJ12.

Voor meer informatie, lees vooral de handleiding natuurvriendelijk isoleren!

Download de handleiding

Bronnen

Natuurmonumenten, Vogelbescherming, Webinar Natuurvriendelijk isoleren, handboek natuurvriendelijk isoleren.