Hoe kan een voedselbos bijdrage aan gebiedsdoelstellingen?

januari 19, 2022

Hoe kunnen voedselbossen bijdragen aan de realisatie van ecosysteemdiensten en andere gebiedsdoelstellingen?

Steeds meer Brabanders gaan aan de slag met de aanleg van een voedselbos. Maar deze eetbare productiebossen zijn niet alleen interessant voor de particulier en agrariër, maar ook voor beleidsmakers. Voedselbossen kunnen bijdragen aan de realisatie van ecosysteemdiensten en andere gebiedsdoelstellingen.

Het Koepelplan Voedselbossen Noord-Brabant wil de kennis over voedselbossen vergroten. Daarom werd er op 14 oktober, samen met Waterschap Aa en Maas, een speciale studie- en inspiratiemiddag georganiseerd over de kansen van voedselbossen voor beleidsmakers en (overheids)bestuurders.

Kansen voor ‘hydro-forestry’

Ernest de Groot is lid van het dagelijks bestuur van het waterschap en een warm pleitbezorger van voedselbossen en agroforestry. Tijdens zijn presentatie liet hij de mooie kansen zien in het kader van waterbeheer. Hij geeft hier een mooie nieuwe term aan: ‘hydro-forestry’.

Bomen kunnen volgens De Groot helpen om piekafvoeren van water op te vangen en om dit water langer vast te houden. Voedselbossen kunnen dan ook een positieve rol hebben in zowel droge als in natte omstandigheden. Omvorming van (populieren)bossen in het kader van waterbeheer kan zo een win-winsituatie opleveren voor zowel grondeigenaar als waterschap.

Door beekbegeleidend bos (‘riparian forest’) als voedselbos of agroforestry uit te voeren kan deze mogelijk robuuster en breder worden uitgevoerd. Dat is goed voor zowel de natuur- als waterdoelstellingen.

Ecosysteemdiensten van voedselbossen

Naast voedselproductie kunnen voedselbossen ook allerlei ecosysteemdiensten leveren. Erwin Bouwmans van HAS Hogeschool heeft het dan over biodiversiteit, koolstof vastleggen, verbeteren waterhuishouding, etc..

Studenten van de hogeschool hebben de afgelopen jaren allerlei onderzoeken uitgevoerd naar biodiversiteit, organische stofgehalte en andere factoren die van invloed zijn op het infiltratie- en watervasthoudend vermogen van de grond. Deze diensten hebben naast een maatschappelijke waarde ook een financiële waarde.

Veel ervaringen opgedaan

Het Koepelplan Voedselbossen heeft de afgelopen jaren vijf voedselbossen aangelegd. De deelnemende locaties hebben de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan bij de realisatie van voedselbossen in de praktijk.

John Vermeer is projectleider van het Koepelplan en vertelt over de ervaringen die zijn opgedaan bij de aanleg en beheer van het voedselbos, het opzetten en betrekken van communities en over problemen die daarbij optreden (voedselbossen worden bijvoorbeeld soms gezien als openbaar groen en zijn soms onderhevig aan vandalisme). Ook volgt de aanleg niet altijd het betalingsritme van subsidies.

Praktijkervaringen

Een van de deelnemers aan het Koepelplan is Anton Vos, hij is bosbouwer en eigenaar van een bureau voor bosadvies. Hij deelt zijn ervaringen, geconstateerde knelpunten, resultaten en tips bij de aanleg van het voedselbos.

Een belangrijke les is dat je bij de aanleg van een voedselbos verschillende invalshoeken kunt hanteren: is het natuur-gericht, productie-gericht of een vorm van recreatie. Dit is ook medebepalend voor de ruimte en steun die je krijgt om een voedselbos aan te leggen. Hijzelf spreekt de (beleids)taal van een bosbouwer en komt hierdoor gemakkelijker in contact met natuurorganisaties. Daarom is het hem ook gelukt, wat best bijzonder is, om een voedselbos aan te leggen in een Natura 2000-gebied.

Voor Anton zijn voedselbossen een vorm van bosrand-landbouw: veel gradiënten met veel biodiversiteit. Hij geeft daarbij aan dat voedselbossen nogal verschillende kennis en vaardigheden vragen. Een boer is geen bosbouwer en een bosbouwer geen boer. En dat worden ze ook niet zegt hij nadrukkelijk. Het zijn verschillende invalshoeken en het is goed om je dit goed te realiseren (en dus een echte keuze te maken als je een invalshoek kiest).

Hij pleit er ook voor om oude kennis te benutten. Zo pleit hij erg voor inzet van populieren als pioniersboom om snel een bosklimaat te kunnen realiseren. Zijn afsluitende tip: heb geduld, dergelijke processen hebben tijd nodig.

Koepelplan Voedselbossen

Het Koepelplan Voedselbossen Noord-Brabant is een maatschappelijk initiatief van Stichting Agroforestry Zuid Nederland, de Brabantse Milieufederatie en verschillende Brabantse organisaties en overheden. Het driejarig programma wordt financieel mogelijk gemaakt door het Deltaplan Hoge Zandgronden, de Provincie Noord-Brabant, Stuurgroep Landbouw Innovatie Noord-Brabant, Waterschap De Dommel, Waterschap Aa en Maas, Waterschap Brabantse Delta en Stichting Voedselbosbouw Nederland.