De moed erin houden als natuurbeschermer: Hoop als kompas

januari 27, 2025

De moed erin houden als natuurbeschermer: hoop als kompas

Door: BMF-collega Meghan

‘’Hoe blijf je positief, ondanks alle ellende?’’ Die vraag kreeg ik (Meghan, jurist bij de BMF) onlangs van een vriendin, terwijl we samen koffie dronken. “Ik kan me voorstellen dat het voeren van juridische strijd voor de natuur uitputtend is,” voegde ze eraan toe. Ze raakte precies de kern. Ja, het voelt soms vermoeiend om keer op keer rechtszaken te starten in de hoop natuurschade te voorkomen. Alsof je tegen de stroom in zwemt. Toch is dit werk belangrijk en boeken we resultaat, dat weet ik. Maar eerlijk? Het is niet altijd makkelijk om de moed erin te houden. 

Wat er op het spel staat

Het nieuws liegt er niet om: de wereld wordt geteisterd door een storm van ecologische crises. Van smeltende ijskappen tot oceanen vol plastic, van verdwijnende oerbossen tot rap afnemende biodiversiteit. En dan zijn er de onomkeerbare verliezen. Neem het nieuws dat de dunbekwulp officieel is uitgestorven. Zoiets voelt als een harde klap. Een vogelsoort die je eerst nog in Nederland kon zien, nu voorgoed verdwenen.

Het is verleidelijk om het doemdenken op dat soort momenten de vrije loop te laten. Om je machteloos te voelen. Toch weet ik diep vanbinnen dat juist dit soort nieuws ons eraan herinnert wat er op het spel staat. Het maakt duidelijk dat verstarren door gevoelens van machteloosheid een luxe is die natuurbeschermers zich niet kunnen veroorloven. De vraag is alleen: hoe blijven we staande te midden van de storm? 

Boosheid, frustratie en verdriet: onmisbare emoties

Als natuurbeschermer leef je voortdurend in een spanningsveld. Je moet je bewust zijn van de problemen om effectief te handelen, maar tegelijkertijd mag je niet verlamd raken door pessimisme. Komt het dan neer op een kwestie van alles ombuigen en positief bekijken? Ergens voelt dat oppervlakkig. Optimisme suggereert passiviteit: de overtuiging dat alles vanzelf wel goedkomt. Het negeert de complexiteit van de emoties die opkomen wanneer we worden geconfronteerd met de vernietiging van de natuur. Boosheid, frustratie, verdriet – allemaal spelen ze een rol. Sterker nog, ze zijn onmisbaar.

Boosheid kan een krachtige motivator zijn om in actie te komen. Frustratie toont de kloof tussen de wereld zoals die is en zoals we zouden willen dat die is. Filosoof Susan Neiman gelooft in de kracht van idealen en zegt hierover: “Je voert een hachelijke balanceeract. Dat vraagt moed: de moed om te zien dat je idealen vaak onbereikbaar zijn, maar toch te weigeren met minder genoegen te nemen’’.  

Tot slot is verdriet, hoewel zwaar, een herinnering aan wat we liefhebben, en zorgt het voor motivatie om datgene te beschermen. We mogen rouwen om wat verloren is gegaan, vindt filosoof Matthijs Schouten. Alleen door onder ogen te zien wat we hebben aangericht, kunnen we werkelijk in verbinding komen met de natuur. Rouw stelt ons volgens zijn gedachtegoed in staat om verder te gaan. Niet vanuit ontkenning, maar vanuit een plek van diep begrip en hernieuwde toewijding. Het is in deze rouw dat de wortels van hoop kunnen groeien. 

Hoopvolle mensen ondernemen actie

Hoop is iets anders dan optimisme. Het is actief, het is een keuze. Hoop is wat dat betreft het tegenovergestelde van het idee dat alles vanzelf op zijn plek valt. Het is de bereidheid om te handelen, zelfs als de uitkomst onzeker blijft. Hoopvolle mensen ondernemen actie. Ze planten bomen, beschermen rivieren en redden insecten. Niet omdat ze zeker weten dat het zal helpen, maar omdat het juist voelt. Zoals Immanuel Kant ooit zei: actie als morele verplichting en niet als garantie.  

Als we opkomen voor het natuurbelang, handelen we niet alleen om directe resultaten te bereiken, maar ook omdat het de juiste manier is om in de wereld te staan. Voor mensen die begaan zijn met natuur en milieu betekent dat vooral: blijf samen met gelijkgestemden dromen over wat mogelijk is. Kleine acties binnen onze invloedssfeer – lokale wetgeving beïnvloeden, een bedreigde soort helpen terugbrengen, anderen inspireren duurzaam te leven – dragen bij aan het grotere geheel en helpen toe te werken naar het ideaalbeeld. 
Het allerbelangrijkste is dat we de verleiding weerstaan om te denken dat het “te laat” is. Daarom blijft de BMF in 2025 met volle overtuiging werken aan de bescherming van natuur en milieu in Brabant. We hopen dit samen met jou te kunnen doen. 

Hoop als kompas

Betrokken blijven vraagt dus om meer dan alleen praktische strategieën; het is een manier van leven met hoop als kompas. Het betekent handelen zonder garanties, leven met paradoxen. De natuur zelf onderwijst ons daarin. Een bos dat terugkomt na een brand of diersoorten die zich aanpassen – zulke veerkracht biedt hoop en inspiratie. Ook in zwaar weer laat de natuur zien dat herstel mogelijk is, zeker als we haar de helpende hand toesteken. Onze inzet is bovendien een teken van hoop. Niet omdat we zeker weten dat alles goedkomt, maar omdat we weigeren op te geven wat belangrijk is.